RimWorld jest generatorem opowieści. Został zaprojektowany, by współtworzyć tragiczne, pokręcone i triumfalne historie o uwięzionych piratach, zdesperowanych kolonistach, głodzie i przetrwaniu. Jego działanie polega na kontrolowaniu "losowych" wydarzeń, które rzuca na Ciebie świat. Każda burza, najazd piratów czy wędrowny handlarz to karta, którą Narrator SI rzuca w kierunku Twojej unikalnej historii. Do wyboru jest kilku narratorów. Losowy Randy robi szalone rzeczy, Klasyczna Kasandra stawia na rosnące napięcie, a Wyluzowana Phoebe lubi relaks.

Twoi koloniści nie są profesjonalnymi osadnikami – są ocalałymi z rozbitego liniowca pasażerskiego. Może być to szlachcic, księgowy i gospodynia domowa. Kolejnych kolonistów zdobędziesz, pojmując ich w walce i przekonująć ich do przejścia na Twoją stronę, kupując od handlarzy niewolników lub przyjmując uchodźców. Tak więc Twoja kolonia zawsze będzie składała się z różnorodnych osób.

Pochodzenie każdej osoby ma wpływ na jej cechy. Szlachcic będzie świetny w umiejętnościach społecznych (werbowanie więźniów, negocjowanie cen handlowych), ale odmówi wykonywania pracy fizycznej. Rolnik wie, jak uprawiać jedzenie dzięki wieloletniemu doświadczeniu, ale nie potrafi przeprowadzać badań. Naukowy nerd jest świetny w badaniach, ale w ogóle nie potrafi wykonywać zadań społecznych. Genetycznie zmodyfikowany zabójca nie potrafi niczego poza zabijaniem - ale robi to naprawdę dobrze.

Koloniści tworzą i niszczą związki. Każdy z nich ma swoją opinię o innych, która decyduje o tym, czy zostaną kochankami, poślubią się, będą zdradzać, czy walczyć. Być może dwójka Twoich najlepszych kolonistów jest szczęśliwym małżeństwem - do czasu, kiedy któreś zakochuje się w zniewalającym chirurgu, który ocalił jedno z nich przed śmiercią od rany postrzałowej.

Gra generuje całą planetę od bieguna do równika. Sam wybierasz, czy chcesz wylądować na zimnej północnej tundrze, suchym pustynnym płaskowyżu, umiarkowanym lesie czy parującej równikowej dżungli. Na różnych obszarach występują różne zwierzęta, rośliny, choroby, temperatury, opady, zasoby mineralne i ukształtowanie terenu. Wyzwania związane z przetrwaniem w pełnej chorób duszącej dżungli są zupełnie inne niż na spieczonym pustynnym pustkowiu czy mroźnej tundrze z dwumiesięcznym okresem wegetacyjnym.

Podróżuj po całej planecie Nie utkniesz w jednym miejscu. Możesz uformować karawanę ludzi, zwierząt i więźniów. Ratuj porwanych byłych sojuszników z posterunków piratów, bierz udział w rozmowach pokojowych, handluj z innymi frakcjami, atakuj wrogie kolonie i realizuj inne zadania. Możesz nawet spakować całą swoją kolonię i przenieść ją w nowe miejsce. Aby podróżować szybciej, możesz korzystać z napędzanych rakietami kapsuł transportowych.

Możesz oswajać i tresować zwierzęta. Ukochane zwierzaki rozweselą smutnych kolonistów. Zwierzęta hodowlane mogą być obrabiane, dojone i strzyżone. Na wrogów można wypuszczać atakujące bestie. W grze dostępnych jest wiele zwierząt - koty, labradory, niedźwiedzie grizzly, wielbłądy, pumy, szynszyle, kurczaki i egzotyczne obce formy życia.

Ludzie w RimWorld nieustannie obserwują swoją sytuację i otoczenie, by zdecydować, jak się czują w danym momencie. Reagują na głód i zmęczenie, oglądanie czyjejś śmierci, niepogrzebane ciała, posiadanie ran, bycie pozostawionym w ciemnościach, ciasnych pomieszczeniach, spanie na zewnątrz lub w tym samym pomieszczeniu co inni oraz wiele innych sytuacji. Jeśli będą zbyt zestresowani, mogą się wyładować lub załamać.

Rany, infekcje, protezy i przewlekłe schorzenia mogą wystąpić na każdej części ciała oraz wpływają na możliwości postaci. Urazy oczu utrudniają strzelanie i przeprowadzanie operacji. Kontuzje nóg spowalniają poszkodowanego. Ręce, mózg, twarz, serce, wątroba, nerki, żołądek, stopy, palce u rąk i stóp i wiele innych mogą być ranne chore lub utracone, a wszystko to niesie ze sobą logiczne konsekwencje w grze. Każdy gatunek posiada swoją własną budowę – pozbawiony jednej nogi jeleń może nadal biegać na pozostałych trzech. A pozbawiony rogu nosorożec stanie się znacznie mniej niebezpieczny.

Części ciała mogą być zastąpione przez protezy począwszy od najprostszych, a skończywszy na zaawansowanych technologicznie. Drewniana noga Kolonisty Joego pozwoli mu przemieszczać się po pechowym starciu z nosorożcem, jednak będzie on chodzić wolno. Jeśli w następnym roku zakupisz drogą, bioniczną nogę od handlarza, Joe stanie się biegaczem o nadludzkiej mocy. Wewnętrzne organy można wycinać, sprzedawać, kupować i dokonywać ich transplantacji.